Wat is jeugdrecht?

Een jeugdadvocaat kan u helpen wanneer uw kind verwikkeld is in een strafzaak en/of civielrechtelijke procedure, of wanneer u zelf als minderjarige in die situatie verkeert. Zo’n situatie houdt u dag en nacht bezig en weegt op het hele gezin. De behandeling van jeugdzaken vergt dan ook een aparte specialisatie. Het belang en het welzijn van het kind komen namelijk altijd op de eerste plaats.

De jeugdadvocaat dient een evenwicht te vinden tussen enerzijds het belang van het kind en de finaliteit van het jeugdrecht, en anderzijds tussen de rechten van het kind en de juridische waarborgen.

Het kan zijn dat je als minderjarige voor de jeugdrechtbank dient te verschijnen omdat je een als misdrijf omschreven feit pleegde (MOF) of omdat je in een verontrustende opvoedingssituatie verkeert (VOS).

De rol van de jeugdrechtadvocaat

Een jeugdadvocaat zet zich in voor alle zaken waar jongeren bij betrokken zijn. Dit kan zowel gaan over een civiele als een strafrechtelijke procedure.

Enkele voorbeelden:

Jurgen heeft het moeilijk op school en spijbelt af en toe. Hij komt op straat in contact met andere jongeren. Ze gaan naar een plaatselijke krantenwinkel en stelen daar drank en snoep. Jurgen en zijn vrienden zullen door het jeugdparket voor de jeugdrechter worden gebracht en een maatregel opgelegd krijgen. Ook de ouders van Jurgen zullen mee voor de jeugdrechter moeten verschijnen, omdat zij verantwoordelijk en aansprakelijk zijn voor Jurgen.

Leen is 14 en is het slachtoffer geworden van seksueel misbruik door haar vader. De moeder van Leen is overleden. De vader zal door de jeugdrechtbank ontzet worden uit het ouderlijk gezag. In het kader van de jeugdbescherming zal de jeugdrechtbank een provoogd aanstellen. Die provoogd zal verder zorg dragen over de persoon en de goederen van de minderjarige, en zal erover waken dat de belangen van de minderjarige in de strafprocedure verdedigd worden. De jeugdadvocaat kan aangesteld worden als provoogd.

An en Rik zijn gescheiden en hebben een minderjarige zoon, Kobe. Kobe verblijft voornamelijk bij Rik, maar An wil haar zoon vaker zien. An kan naar de familierechtbank stappen om de huidige omgangsregeling aan te vechten.

Dit zijn slechts enkele voorbeelden van de problemen waar de jeugdadvocaat dagelijks mee te maken krijgt.

Proces(on)bekwaamheid van de minderjarige

In principe kan een minderjarige niet zelf een procedure voor de rechtbank opstarten, noch kan zichzelf in een dergelijke procedure verdedigen. Dit principe heet ‘de procesonbekwaamheid van de minderjarige’, en is gebaseerd op de idee dat de minderjarige beschermd dient te worden. Een minderjarige mist volgens de wetgever de nodige rijpheid en ervaring om in een dergelijke procedure op te treden. Hij of zij zal vertegenwoordigd worden ‘in rechte’ door de ouders of de voogd.

Indien de rechtbank van oordeel is dat de ouders niet voor hun minderjarig kind kunnen optreden omdat hun belangen tegenstrijdig zijn, zal de rechter een voogd ad hoc aanstellen. De taak van die tijdelijke voogd ad hoc is beperkt tot een welbepaalde procedure.

Rechters aanvaarden vaker en vaker dat minderjarigen zelf kunnen optreden, maar telkens met bijstand van een jeugdadvocaat. Dit gebeurt vooral in het jeugdbeschermingsrecht, wanneer de jeugdrechter de minderjarige een maatregel oplegt omdat die een als misdrijf omschreven feit heeft gepleegd, of wanneer gedwongen hulpverlening nodig is. Een minderjarige kan zelf ook eisen dat zijn ouders in zijn levensonderhoud dienen te voorzien of kan zelf aan de jeugdrechtbank de toelating vragen om te mogen huwen.

Het is essentieel dat er een sterke vertrouwensrelatie tussen de minderjarige en zijn jeugdadvocaat wordt opgebouwd, en dat er open gecommuniceerd kan worden. Het is bovendien belangrijk om te weten dat de rechtsbijstand voor minderjarigen vaak kosteloos is, mits dit wordt goedgekeurd door het Bureau voor Juridische Bijstand.

Jeugdstrafrecht

Het jeugdstrafrecht is er in principe op gericht om kinderen en jongeren te wijzen op hun fouten en hen te corrigeren, zonder dat hun verdere toekomst onherroepelijk geschaad wordt. Naar Belgisch recht zijn minderjarigen dan ook niet strafbaar. Ze kunnen geen misdrijven plegen maar wel een ‘als misdrijf omschreven feit’ (MOF).

Omdat minderjarigen niet strafbaar zijn spreken we niet van ‘straffen’ maar wel van ‘maatregelen’. De jeugdrechter beschikt dan ook over een uitgebreid arsenaal aan maatregelen. Bij het opleggen van een maatregel dient de jeugdrechter wel de voorkeur te geven aan de maatregel met de minste beperking op de vrijheid van de jongere (subsidiariteitsbeginsel).

Indien de minderjarige op het tijdstip van de feiten de leeftijd van 12 jaar nog niet heeft bereikt, kan de jeugdrechtbank één van de volgende drie maatregelen opleggen:

• Berisping
• Sociale follow-up
• Intensieve educatieve begeleiding

Indien de minderjarige 12 jaar of ouder was op het ogenblik van de feiten, beschikt de jeugdrechter over een bredere waaier van maatregelen:

• Herstelrechtelijk aanbod: bemiddeling of herstelgericht groepsoverleg
• Ondertoezichtstelling van de sociale dienst
• Een prestatie van opvoedkundige aard en algemeen nut (maximum 150u)
• Huisarrest
• Ambulante therapeutische behandeling
• In uitzonderlijke gevallen: plaatsing in een pleeggezin of in een gemeenschapsinstelling (open of gesloten voorziening)
In bepaalde gevallen kan de jeugdrechter de maatregelen verlengen tot de minderjarige de leeftijd van 20 jaar bereikt. Het is in uitzonderlijke gevallen echter ook mogelijk dat een minderjarige vanaf 16 jaar wordt doorverwezen naar een andere rechtbank en op dezelfde manier berecht wordt als een volwassene. Dit kan gebeuren wanneer de minderjarige een ernstig feit heeft gepleegd of eerder maatregelen opgelegd kreeg. Het proces wordt echter gevoerd door een bijzondere kamer van de jeugdrechtbank, samengesteld uit twee jeugdrechters en een correctionele rechter die de zaak zal behandelen.

Ons kantoor biedt, net als in het volwassen strafrecht, bijstand aan minderjarigen die van hun vrijheid werden beroofd en verhoord dienen te worden. We staan hiervoor 24/7 paraat. In tegenstelling tot het proces bij volwassenen dient er bij verhoor van een minderjarige steeds een advocaat aanwezig te zijn. Een minderjarige kan dus geen afstand doen van zijn recht op bijstand. Ook bij een eventuele voorleiding bij de jeugdrechter staan onze jeugdadvocaten de minderjarige bij.

Aansprakelijkheid minderjarige en ouders, verzekering

Personen die schade berokkenen door een fout of onvoorzichtigheid horen die schade te vergoeden, of ze nu minder- of meerderjarig zijn. Bij minderjarigen worden de ouders als wettelijke vertegenwoordigers aangesproken om die schade te vergoeden. Het zijn immers de ouders die het vermogen van hun minderjarige kinderen beheren en die verantwoordelijk zijn voor een goede opvoeding en een goed toezicht.

Eventueel kunnen ook andere volwassenen verantwoordelijk worden gesteld voor fouten die minderjarigen tijdens hun toezicht begaan. We denken dan bv. aan leerkrachten, opvoeders en werkgevers die op dat ogenblik toezicht hadden over de minderjarigen.

Ouders kunnen hiervoor een burgerlijke aansprakelijkheidsverzekering afsluiten. Met zo’n familiale verzekering wordt de aansprakelijkheid van de ouders volledig gedekt.